مقالات
ساحت‌های تربیت در سند تحول بنیادین
خلاصه :
نتیجۀ رویکردی کل گرا و تلفیقی از تربیت در ساحت تربیت اقتصادی و حرفه‌ای، توسعه و تعالی کلیۀ ظرفیت‌های وجودی متربیان در راستای اصلاح و بهبود مستمر موقعیت خود و دیگران در همۀ ساحت‌ها، به‌ویژه تربیت اقتصادی و حرفه‌ای استساحت تربیت زیبایی‌شناختی و هنری
در ساحت تربیت زیباشناختی و هنری، تربیت هنری موضوع محور، به‌مثابۀ رویکرد اصلی و رویکرد دریافت احساس و معنا به‌منزلۀ رویکرد مکمل و به‌مثابۀ جهت‌گیری کلی این ساحت انتخاب‌شده است. رویکرد تربیت هنری موضوع محور در مقایسه با رویکردهای دیگر، جامعیت بیش‌تری دارد. این رویکرد، ضمن برخورداری از سه قلمرو معرفتی تولید هنر، تاریخ هنر و زیبایی‌شناسی که فصل مشترک سه رویکرد مطرح در ساحت زیبایی‌شناختی و هنری شمرده می‌شود شامل قلمرو معرفتی نقد هنر نیز هست که وجه تمایز این رویکرد نسبت به رویکردهای دیگر به شمار می‌آید. اتخاذ رویکرد دریافت احساس و معنا شامل دو فرایند خلق معنا و کشف معناست. به‌عبارت‌دیگر، خلق هنر، نوعی رمزگذاری یا رمزگردانی و درک و دریافت هنر، نوعی رمزگشایی است. خلق معنا یا رمزگذاری، خاص هنرمند و کشف معنا یا رمزگشایی، مختص به افراد عادی و غیر اهل‌فن است؛ مشروط به آنکه ادراک زیبایی‌شناسی آن‌ها پرورش‌یافته باشد.
ازاین‌رو هدف تربیت هنری، نه پرورش هنرمند حرفه‌ای که پرورش ادراک زیبایی‌شناسی در همۀ متربیان است؛ لذا لازم است در کنار رویکرد تربیت هنری موضوع محور، به رویکرد ادراکی دریافت احساس و معنا هم توجه شود؛ و این دو رویکرد مبنای سیاست‌گذاری، تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی واقع شوند.
ساحت تربیت اقتصادی و حرفه‌ای
ساحت تربیت اقتصادی و حرفه‌ای بخشی از جریان تربیت رسمی و عمومی است که ناظر به یکی از ابعاد مهم زندگی آدمی یعنی بعد اقتصادی و معیشتی انسان‌هاست. این ساحت ناظر به رشد توانایی‌های متربیان در تدبیر امر معاش و تلاش اقتصادی و حرفه‌ای است (اموری نظیر درک و فهم مسائل اقتصادی، درک و مهارت حرفه‌ای؛ التزام به اخلاق حرفه‌ای، توان کارآفرینی، پرهیز از بطالت و بیکاری، رعایت بهره‌وری، تلاش جهت حفظ و توسعۀ ثروت، اهتمام به بسط عدالت اقتصادی، مراعات قوانین کسب‌وکار و احکام معاملات و التزام به اخلاق و ارزش‌ها در روابط اقتصادی)، رویکردهای ساحت بدین شرح است:
توسعۀ متوازن و متعادل ابعاد و ساحت‌های وجودی فرد در راستای تحقق حیات طیبه در ابعاد فردی و اجتماعی؛
درونی سازی ارزش‌های اصیل دینی و اخلاقی درزمینۀ اقتصادی و حرفه‌ای؛ مانند ارزش کار و تلاش، کسب حلال، انصاف و عدالت، تعاون، وفای به عهد، پرهیز از اسراف و تبذیر؛
گرایش به ایجاد و توسعۀ شایستگی‌های متربیان برای یادگیری مادام العمر؛
توجه به شکل‌گیری و توسعۀ الگوی مصرف مبتنی بر نظام معیار اسلامی؛
ایجاد شایستگی یادگیری مادام‌العمر، به‌گونه‌ای که به متربیان اجازه دهد برای شناخت و اصلاح مستمر موقعیت اقتصادی خود در جامعه بپردازند و شایستگی‌های حرفه‌ای عام را به‌طور مداوم توسعه دهند.
درنتیجه، به‌جای رویکردهای دانش‌محور یا مهارت مدار خشک و محصورشده در یک دورۀ زمانی مشخص، به رویکردی کل گرا و تلفیقی از تربیت در ساحت تربیت اقتصادی و حرفه‌ای نیاز خواهد بود که نتیجۀ آن توسعه و تعالی کلیۀ ظرفیت‌های وجودی متربیان در راستای اصلاح و بهبود مستمر موقعیت خود و دیگران در همۀ ساحت‌ها، به‌ویژه تربیت اقتصادی و حرفه‌ای است و بی‌تردید یکی از زمینه‌های تحقق حیات طیبه در ابعاد فردی و اجتماعی به شمار می‌آید.
ساحت تربیت علمی و فناوری
ساحت تربیت علمی و فناوری بخشی از جریان تربیت رسمی و عمومی است که ناظر به کسب شایستگی‌ها (صفات و توانمندی‌ها و مهارت‌ها)یی است که متربیان را در شناخت و بهره‌گیری و توسعۀ نتایج تجارب متراکم بشری در عرصۀ علم و فناوری یاری کند تا بر اساس آن متربیان قادر شوند، با عنایت به تغییرات و تحولات آینده، نسبت به جهان هستی (نگاه آیه‌ای به هستی) و استفاده و تصرف مسئولانه در طبیعت (نگاه ابزاری)، بینشی ارزش‌مدار کسب کنند.
ترکیب نگاه آیه‌ای و ابزاری منجر به تصرف و بهره‌گیری مسئولانه از طبیعت خواهد شد که می‌تواند به یک راهبرد اساسی در نگاه انسان به طبیعت و حفظ مراقبت از آن بینجامد؛ لذا این ساحت از تربیت ناظر به رشد توانمندی افراد جامعه در راستای فهم و درک دانش‌های پایه و عمومی، کسب مهارت دانش‌افزایی، به‌کارگیری شیوۀ تفکر علمی و منطقی، توان تفکر انتقادی، آمادگی جهت بروز خلاقیت و نوآوری و نیز ناظر به کسب دانش، بینش و تفکر فناورانه برای بهبود کیفیت زندگی است.
