مقالات
چهارمین همایش طرح باران رحمت
خلاصه :
خلاصه چهار مقاله همکاران مجتمع فرهنگی آموزشی پیام غدیر... ادامه از شماره قبل
نقش حیاء در تربیت فرزندان، مؤلف آقای صادقی، سرپرست پایه پنجم دبستان
مقدمه‌ای بر موضوع
«تربیت دینی»
تربیت، فرآیندی تدریجی است که با فراهم شدن عوامل و رفع موانع حاصل خواهد شد.
عوامل تربیت:
1. وراثت
2. محیط (خانواده، آموزشی، رفاقتی، اشتغال و رسانه)
موانع:
1. از ناحیه مُتربّی:
الف- نگرشی: (شرک، استغنای کاذب و ...)
ب- گرایشی: (حبِ دنیا، هوای نفس، تکبّر، غرور و ...)
ج- توانشی: (گناه، تقلید غلط، ضعف اراده، نطفه و لقمۀ حرام و ...)
2. از ناحیه مربّی:
الف- گفتاری: (کلام نامناسب و غیر مقتضی، کلام بدون عمل، کلام غیر عالمانه و ...)
ب- رفتاری: (عمل خلاف ادّعا، رفتار ریاکارانه، نیّت غیر الهی و ...)
3. از ناحیه جامعه و حکومت: (شرک عمومی، انحراف عمومی، حکومت ظالم، سستی خانواده‌ها، فقر ذلت آور، رفاه غفلت آور و ...)
مقدمه‌ای بر موضوع «آموزه‌های دینی»
آموزه‌های دینی باید برای مقاطع مختلف تحصیلی مناسب‌سازی شده و ضمن تدریس جذاب به تثبیت آن پرداخته شود.
آموزه‌های دینی عبارت‌اند از:
1. عقلی: همان اصول دین است که نیاز به «شناخت عقلی» دارد و با نصیحت و تقلید قابل دریافت نیست.
2. عملی: همان فروع دین است که نیاز به «تقلید» دارد و برای افراد غیر مجتهد از راه عقل و نصیحت کاربردی ندارد.
3. روانی: همان اخلاق و آداب است که در ورطۀ نظری با «تلمّذ» حاصل می‌شود و در ورطۀ عملی با تبعیت از «استاد اخلاق» قابل دریافت خواهد بود.
مقدمه‌ای بر موضوع «حـیــا»
در لغت: 1- گرفتن نفس از عملی زشت که مورد مذمّت دیگران است. [2]
2- گرفتن نفس از عملی زشت به خاطر زشتی خود عمل. [3]
- فرق حیاء با خجالت: خجالت بعد از عملی است و حیا قبل از ارتکاب عمل است.
- فرق حیاء با عفاف: حیای فطری ملکه راسخ است ولی عفاف حالتی از ثمرات حیاست و حجاب بیرون آن است. حیا زایل نمی‌شود ولی عفاف می‌شود.
در تربیت اسلامی فهرست مراتب حیا ازاین‌قرار است:
از جهت ناظر: خدا، فرشتگان، حجج الهی، خود انسان، مردم؛
از جهت قُبح فعلی: شناخت خدا، خود، آثار دنیوی و اخروی گناه؛
در حدیث مشهور نبوی: گناه، تقصیر، کرامت، محبت، هیبت.
«حیا» در قرآن:
1- حیا فطری است.
در داستان آدم و حوا به‌طور غیرمستقیم به فطری بودن حیا، اشاره‌شده است:
«... تا لباسشان زایل شد، بلافاصله از برگ درختان برای پوشاندن خود ...»
با توجه به شرایط آن دو بزرگوار، به نظر اقدام به پوشاندن خود با گیاهان آن‌هم «بلافاصله» از روی ملکه حیا بوده است.
2- ضرورت حیا:
در داستان حضرت موسی و مواجهه با دختران حضرت شعیب، نحوۀ عملکرد این دختران عفیف و نوع راه رفتن (علی استحیاء) و گفت‌وگوی آن‌ها حکایت از تبلور ملکۀ حیا است.
حیا در روایات:
1- حیا، قرین ایمان است. [4]
2- حیا، شرط دین‌داری است؛ «لادینَ لِمَن لاحَیاءَ لَه». [5]
سرفصل شاخص‌های تربیت بر اساس حیا:
1. مراقبت از حفظ حریم‌ها؛
2. عظمت بخشی به حیا؛
3. تقویت کرامت و عزت‌نفس دانش‌آموزان (حیا کرامت)؛
4. تقویت ایمان و معنویت (حیا هیبت)؛
5. تقویت عشق و محبت خدا و اهل‌بیت (حیا محبت)؛
انتظارات در شاخصه حیا:
6. نگرشی: شناخت حسن و قُبح اعمال:
الف- آموزش آداب و اخلاق نظری؛
ب- آموزش عملی (علم عملی).
7. گرایشی: کراهت از زشتی و پرده‌دری
8. توانشی:
الف - تقوی (خویشتن‌داری ازآنچه نفس می‌خواهد و خدا بدان راضی نیست)
ب - مراقبت:
1- فردی: نماز، بهداشت جسمی و معنوی، مسئولیت‌پذیری؛
2- خانوادگی: هم‌افزایی علمی، عاطفی و معنوی در خانواده؛
3- جامعه: تعامل بالابرنده و معاشرت با صالحان.
ما باید در سیستم آموزشی خودمان جوری عمل کنیم که بچه‌ها حسن و قبح حیا را بفهمند و درک کنند. شناخت نظری موردنظر نیست باید عملاً به شناخت برسند. در گرایش بچه‌ها باید به نقطه‌ای برسند که واقعاً از کار بد بدشان بیاید. حیا با خجالت تفاوت واضحی دارد. حیا قبل از ارتکاب است. دفتر روز نگار خیلی می‌تواند کمک کند وقتی دانش‌آموزی تکلیف نمی‌نویسد ما باید توجه کنیم اصلاً این ننوشتن تکلیف را بد می‌داند یا خیر. در بحث مهارت کنترل کنجکاوی به بچه‌های دبستان می‌گویم وقتی می‌خواهی واژه‌ای را جست‌وجو کنی بدان که امام زمان(عج) تو را می‌بیند.
بچه‌های دبستانی زود ارتباط می‌گیرند و چون لطیف هستند اثر می‌گذارد. همین گفتن در دبیرستان باید متفاوت باشد تا اثر بگذارد باید بیشتر از جنبۀ عقلانی بحث کرد. اگر انسان در درونش از منکر بدش نیاید و برود نهی از منکر بکند شعبه‌ای از نفاق است. در ذیل توانشی باید تقوا و مراقبت کرد. تقوا فضیلت گمشده‌ای است که در محافل علمی خجالت می‌کشیم مطرح کنیم. نماز در زندگی فردی دبستانی‌ها واقعاً کارکرد مراقبتی دارد. ما بچه‌ها را ملزم کردیم نماز می‌خوانند ثبت کنند حواشی آن را هم کنترل کردیم. بهداشت فردی، نماز و اینکه وظیفۀ شما درس خواندن است را پیگیری کردیم. در زندگی خانوادگی ما تلاش کردیم این اتفاق پیش نیاید که بچه‌ای تلویزیون ببیند و مادرش در حال ظرف شستن باشد. بچه‌ها از این وضعیت حیا کنند.
پیکتوگرام‌ها در نظام رده‌بندی بازی‌های رایانه‌ای، مؤلف آقای اردویی، مدرس سواد رسانه‌ای دبیرستان
یکی از فعالیت‌هایی که از ابتدای سال 1395 توسط نظام ESRA جهت افزایش آگاهی خانواده‌ها در حوزه بازی‌های ویدئویی انجام می‌گیرد، مشخص کردن شدت اثربخشی محتواهای آسیب‌رسان بازی‌ها بر روی مخاطبان خود از طریق امتیازدهی به هر یک از محتواهاست که به‌وسیله درج پیکتوگرام‌های محتوایی بر روی بسته‌بندی بازی‌ها به اطلاع خانواده‌ها
می‌رسد و آن‌ها می‌توانند در هنگام خرید بازی با دقت به این پیکتوگرام‌ها از شدت اثربخشی هر یک از محتواهای آسیب‌رسان آن بازی مطلع شوند.
پیکتوگرام دخانیات: میزان شدت اثربخشی بازی بر روی مخاطبان را درزمینۀ دخانیات و مواد مخدر مشخص می‌کند. ازجمله صحنه‌های بازی که باعث افزایش امتیاز این پیکتوگرام می‌شود می‌توان به وجود دخانیات و مواد مخدر، میزان تکرار وجود یا استفاده از دخانیات و ... اشاره کرد. نکته حائز اهمیتی که خانواده‌ها در مورد این پیکتوگرام باید به آن دقت داشته باشند این است که با توجه به همزادپنداری بازیکن با کاراکتر اصلی بازی، استفاده کاراکتر اصلی از دخانیات باعث افزایش بیشتر امتیاز این پیکتوگرام نسبت به استفاده کاراکترهای غیر اصلی بازی می‌شود.
پیکتوگرام مهارت بازی: میزان مهارت موردنیاز برای انجام بازی را مشخص می‌کند و مخاطبان با توجه به امتیازی که برای این پیکتوگرام در نظر گرفته‌شده است به میزان سختی انجام بازی پی می‌برند؛ به‌طور مثال امکان دارد یک بازی رده 3+ (مناسب برای همه سنین) دریافت کرده باشد؛ یعنی فاقد محتوای آسیب‌رسان باشد، ولی سبک بازی به‌گونه‌ای باشد که انجام بازی نیاز به مهارت بالا داشته باشد و مناسب بازیکنان مبتدی نباشد. خانواده‌ها از طریق این پیکتوگرام می‌توانند بازی‌های مناسب‌تری را برای فرزندان کودک و خردسال خود تهیه کنند.
پیکتوگرام ترس: میزان شدت ترس را در هر یک از بازی‌ها مشخص می‌کند. محدودیت دید و تاریکی، محیط‌ها و فضاهای خرابه، صداهای محیط با منبع نامشخص، مواجهه با انواع هیولاها، اتفاقات ناگهانی و ... ازجمله معیارهایی هستند که میزان شدت اثربخشی عناصر ترس را بر روی بازیکنان مشخص می‌کنند. تکرار و تنوع درصحنه‌های ترسناک بازی باعث بیشتر شدن امتیاز این پیکتوگرام می‌شود. خانواده‌هایی که فرزندان آن‌ها دچار استرس و اضطراب‌های پایدار هستند، می‌توانند با توجه بیشتر به پیکتوگرام ترس، بازی مناسب‌تری را برای فرزندان خود انتخاب کنند.
پیکتوگرام خشونت: میزان شدت خشونت در هر یک از بازی‌ها را مشخص می‌کند و هر چه امتیاز آن بیشتر باشد، نشان‌دهنده آن است که شدت اثربخشی صحنه‌های خشونت‌آمیز بازی بر روی بازیکنان بیشتر است. ازجمله معیارهایی که در بیشتر شدن امتیاز این پیکتوگرام می‌توان نام برد، عبارت‌اند از تکرار و تنوع صحنه‌های خشونت‌آمیز و قساوت‌آمیز، میزان پاشیده شدن و حجم خون موجود در بازی، استفاده از سلاح‌های سرد و گرم متنوع، دعوا و درگیری‌های نفربه‌نفر و ... .
پیکتوگرام ناهنجاری‌های اجتماعی: میزان شدت ناهنجاری‌های اجتماعی هر یک از بازی‌ها را مشخص می‌کند. ازجمله معیارهایی که امتیاز این پیکتوگرام را افزایش می‌دهند می‌توان به نوع و میزان تکرار کلمات ناشایست در بازی اشاره کرد، موسیقی‌های ناهنجار و رفتار خارج از عرف نیز در بالا رفتن امتیاز ناهنجاری‌های اجتماعی مؤثر هستند. درصورتی‌که کلمات ناشایست و رفتار خارج از عرف از سوی کاراکتر اصلی بازی صورت پذیرد، شدت اثربخشی بر روی بازیکن به دلیل همزادپنداری او با کاراکتر اصلی، بیشتر خواهد بود.
پیکتوگرام یأس و ناامیدی: میزان انتقال حس یأس و ناامیدی هر یک از بازی‌ها بر روی بازیکنان را نمایش می‌دهد. پوچی و بی‌هدف بودن داستان بازی، اتفاقات ناامیدکننده مرتبط با قهرمان‌بازی و کارهایی که در بازی باعث عذاب وجدان در بازیکن شود ازجمله معیارهایی هستند که حس یأس و ناامیدی را به بازیکن منتقل می‌کنند و با توجه به‌شدت این معیارها، امتیاز این پیکتوگرام نیز افزایش یا کاهش می‌یابد.
دانستن نکات زیر در خصوص امتیازهایی که به هر یک از پیکتوگرام های محتوایی اختصاص می‌یابد حائز اهمیت است:
امتیاز صفر: درصورتی‌که هر یک از پیکتوگرام‌های محتوایی امتیاز صفر دریافت کنند؛ بدین معنی هست که آن محتوا اصلاً در بازی وجود ندارد.
امتیاز یک: درصورتی‌که هر یک از پیکتوگرام‌های محتوایی امتیاز یک دریافت کنند؛ بدین معنی هست که شدت اثربخشی آن محتوا بر روی بازیکن بسیار ضعیف هست.
امتیاز دو: درصورتی‌که هر یک از پیکتوگرام‌های محتوایی امتیاز دو دریافت کنند؛ بدین معنی هست که شدت اثربخشی آن محتوا بر روی بازیکن محدود و کم هست.
امتیاز سه: درصورتی‌که هر یک از پیکتوگرام‌های محتوایی امتیاز سه دریافت کنند؛ بدین معنی هست که آن محتوا در بازی دیده می‌شود، پنهان نیست و در ذهن بازیکن اثربخش هست.
امتیاز چهار: درصورتی‌که هر یک از پیکتوگرام‌های محتوایی امتیاز چهار دریافت کنند؛ بدین معنی هست که آن محتوا در بازی زیاد دیده می‌شود ولی زیاد دیده شدن باعث ایجاد حس اغراق در بازی نمی‌شود و به نظر واقعی می‌رسد.
امتیاز پنج: درصورتی‌که هر یک از پیکتوگرام‌های محتوایی امتیاز پنج دریافت کنند؛ بدین معنی هست که آن محتوا به‌صورت اغراق‌آمیز در بازی وجود دارد و اثربخشی زیادی بر روی بازیکن دارد.
پی‌نوشت‌ها:
[1] . (معدن الجواهر)
[2] . (اغلب نحویّون)
[3] . (راغب اصفهانی)
[4] . (اصول کافی، ج 2 ص 106)
[5] . (اصول کافی، ج 4 ص 322)
