مقالات
منشاء همه‌ی تربیت‌ها خداست
فاطمه توکلی، مدیر دبستان توحید قم
خلاصه :
مدارس اسلامی دارای گنجینه‌های پرارزشی از تجربیات برجسته هستند که با تبادل این تجربیات، امکان پربارتر شدن و رفع نقایص احتمالی آن پدید آمده است و در ثانی مستندسازی و در اختیار قرار دادن این مستندات باعث رشد و شکوفایی دیگر مدارس شده است.برای اجرایی شدن هرچه بهتر فعالیت‌های تربیتی و اسلامی چه اقداماتی را انجام می‌دهید؟
داشتن برنامه‌ریزی بر اساس اطلاعات درست و دقیق و مشورت و مشارکت کارکنان، دانش‌آموزان و همکاران
فراهم آوردن امکانات و فضا برای اجرای طرح‌های افراد صاحب طرح و برنامه
دعوت به اندیشه و ابتکار و خلاقیت افراد در ارائه و اجرای فعالیت‌ها
اصلاح و بهبود در ارتقای شاخص‌های معنوی تربیتی
ارائه الگوهای پیشرفته و کارآمد مبتنی بر مبانی ارزش اسلامی و تعلیم و تربیت اسلامی با الهام‌گیری از سیره‌ی ائمه معصومین
برای تربیت سیاسی دانش‌آموزان تاکنون چه اقداماتی را انجام داده‌اید و برای هرچه بهتر اجرای این طرح چه راهکارهایی را پیشنهاد می‌کنید؟
همانطور که رهبری بارها به مناسبت‌های مختلف بیان فرموده‌اند؛ داشتن بصیرت در برهه‌های مختلف سیاسی راه‌گشا است. برگزاری جلسات بحث گروهی با محدودیت بصیرت‌زدایی در حد فهم بچه‌ها که در این مرکز بسیار مورد استقبال خانواده‌ها و بچه‌ها قرار گرفت. برگزاری جلساتی با موضوعات روز، استفاده از طرح‌ها و موضوعات جذاب و مورد علاقه‌ی مخاطبین، انتخاب نیروهای حاذق و فعال و دارای دانش روز، عدم توجه به اختلافات فرعی و سطحی سیاسی، توجه به خطوط و مسائل اصلی و مشارکت اولیاء در اجرای برنامه‌ها
برای مشارکت اولیاء در اجرای برنامه‌های مدرسه چه برنامه‌هایی را اجراء می‌کنید؟ چه راهکارهایی را برای هر چه بهتر شدن این طرح پیشنهاد می‌کنید؟
شناسایی افراد مستعد و توانمند در حوزه‌های مختلف و دعوت از آنان جهت شرکت در برنامه‌ریزی و اجرای برنامه‌های مختلف، تشکیل کارگروه‌های مختلف و استفاده از راه کارهای ارائه شده کارگروه‌ها.
شما برای تنبیه و تشویق از چه روش‌هایی استفاده می‌کنید؟
در بسیاری از موارد، بازخواست دانش‌آموزان نتیجه‌ی عدم اطلاع‌رسانی به موقع اولیای مدرسه و آگاه‌سازی بچه‌ها از قوانین مدرسه است. اگر این آگاهی به موقع انجام پذیرد از بسیاری از برخوردها جلوگیری می‌کند. بنابراین هفته‌ی اول شروع سال تحصیلی به توجیه بچه‌ها، اهداف و قوانین مدرسه در قالب جلسات گروهی بحث و گفت‌وگو با توجه به پاورپوینت‌های تهیه شده‌ی حاوی قوانین می‌گذرد.
در برخورد با مسائل توجه به اصل کرامت نفس دانش‌آموز مهم است و در موارد پدید آمدن مشکل اخلاقی، با رفتار برخورد می‌شود نه با شخصیت دانش‌آموز.
تغافل از غفلت‌های جزئی و پرهیز جدی از تذکرات پی‌در‌پی، توجه به اصل پذیرش احساسات دانش‌آموزان، شناخت و درک وضع فعلی او، اصل همدردی و حمایت عاطفی در مواقع ضروری و داشتن ارتباط موثر و پرهیز جدی از سرزنش و توهین.
برای آموزش معلمان و مربیان چه دوره‌هایی برگزار کرده‌اید؟
قبل از هرگونه آموزش، ایجاد احساس نیاز به علم‌افزایی در کارکنان بسیار راهگشاست. بیان مسائل و مشکلات و خواستن راه کار، افراد را به مطالعه و تبادل نظر ترغیب می‌نماید. برگزاری دوره‌های علم‌افزایی، بررسی و ارائه‌ی طرح درس‌های فعال مانند روش تدریس اکتشافی، تدریس غیرمستقیم از طریق بازی، تشکیل کارگروه‌های مختلف علمی.
ضمن بیان ضرورت موضوع، بفرمایید برای آموزش اولیاء چه دوره‌هایی را برگزار نموده‌اید؟
از آنجا که اولیاء در مقطع دبستان تا حدودی با علوم مرتبط مانند ریاضی، فارسی آشنایی دارند اما با طرق تدریس و آسان‌سازی مفاهیم ناآشنا هستند، بنابراین همواره ارزشیابی آنها از دانش‌آموزان مشکلات زیادی را برای پیشبرد اهداف آموزشی در پی داشته است. با توجه به این موضوع، برگزاری جلسات توجیهی و آشنا کردن اولیاء با نحوه‌ی تدریس در ابتدای سال تحصیلی از دوره‌های مورد نیاز تشخیص داده شد و برگزار گردید. از جمله دیگر دوره‌های انجام شده، عبارتند از؛
برگزاری جلسات دوره‌ای و استفاده از روش‌های کاربردی اولیای موفق در حوزه‌های تربیت فرزند.
برگزاری جلسات تربیت جنسی که با توجه به پایین آمدن سن بلوغ و ضرورت آن باز هم مورد تغافل قرار گرفته است.
برگزاری جلسات مشاوره و اطلاع‌رسانی به اولیاء در مورد وضعیت دانش‌آموزشان.
برگزاری جلسات ملاقات با همکاران جهت تعامل و شناخت بیشتر و رفع مشکل آموزشی و تربیتی احتمالی.
از چه شیوه‌هایی برای جذب هر چه بهتر دانش‌آموزان استفاده می‌کنید؟
با توجه به علایق و سلیقه‌های دانش‌آموزان، مشارکت حداکثری بچه‌ها در طرح‌ها و دادن مسئولیت با درنظر گرفتن توانمندی آنها در حوزه‌های مختلف.
شناخت استعدادهای خاص و ایجاد زمینه برای شکوفایی این استعدادها.
ایجاد فضای آرام که دانش‌آموزان در آن احساس امنیت بکنند.
توجه به کرامت نفس و شخصیت دانش‌آموزان.
برای رفع مشکلات و موانع فعالیت‌های مدرسه با آموزش و پرورش منطقه خود در تعامل هستید؟ تاکنون چه اقداماتی را انجام داده‌اید که برای سایر مدیران قابل بهره‌برداری باشد؟ چه پیشنهاداتی در این خصوص دارید؟ ضرورت تعامل مدارس اسلامی را با یکدیگر به چه میزان می‌دانید؟ آیا تاکنون اقدامی در این خصوص انجام داده‌اید؟
مدارس اسلامی دارای گنجینه‌های پرارزشی از تجربیات برجسته هستند که با تبادل این تجربیات، امکان پربارتر شدن و رفع نقایص احتمالی آن پدید آمده است و در ثانی مستندسازی و در اختیار قرار دادن این مستندات باعث رشد و شکوفایی دیگر مدارس شده است.
شرکت موُوسسین در جلسات سالانه و دیگر جلسات و تبادل اطلاعات با دیگر موُوسسین، بازدید از مدارس اسلامی در دیگر شهرها به صورت دوره‌ای توسط کارکنان و همکاران از جمله اقدامات صورت گرفته در این زمینه بوده است.
برای ارتقاء علمی دانش‌آموزان چه برنامه‌هایی تاکنون به اجرا گذاشته‌اید؟
برای ارتقاء علمی دانش‌آموزان ابتدا باید معلمین و کارکنان مجهز به سلاح علم روز باشند و در درجه‌ی بعدی، برنامه‌ریزی علمی، برگزاری آزمون‌های گروهی، اهمیت به دانش‌آموزان پرتلاش و تشویق بچه‌ها برای رساندن دیگر دوستانشان به سطوح بالاتر به اجرا درآمده است.
از مشارکت دانش‌آموزان برای اجرای برنامه‌های آموزشی و تربیتی مدرسه چگونه استفاده می‌کنید؟
در راستای اهداف تربیتی، طرح یاوران معروف مدرسه که شرح آن در کتاب مدرسه‌ی مطلوب آمده، بیشترین کمک از خود دانش‌آموزان گرفته می‌شود. در قالب این طرح مسائلی که مربیان به سختی می‌توانند به صورت باورهای عمیق درونی‌سازی کنند، با استفاده از پتانسیل خود بچه‌ها به راحتی انجام می‌گیرد.
درحوزه‌های آموزشی نیز این طرح بسیار مشکل‌گشا بوده و نتایج پرباری به همراه داشته است.
چه برنامه‌ها و طرح‌هایی برای تحقق تربیت دینی دانش‌آموزان تاکنون به اجراء گذاشته‌اید؟
برگزاری جلسات بحث گروهی و استفاده حداکثری از نظرات خود دانش‌آموزان.
برای تحقق تربیت دینی باید فرصت کافی برای تمرین و تجربه به دانش‌آموز داده شود تا بتوانند آموزه‌های دینی را تجربه و تمرین کنند. از طرفی برای پرورش اخلاقی نیز باید چنان فرصتی در اختیار او باشد که خودش درباره‌ی رفتارش بیندیشد و با ارزیابی رفتار و کردار خود، پی ببرد که کدام کارش درست و کدام نادرست است.
طراحی مسائل روز تربیتی در قالب نمایش و اجرای آنها توسط همکاران و بحث وگفت‌وگوی دانش‌آموزان.
برنامه‌ریزی و نام‌گذاری دو هفته‌ای در مورد مسائل و همراهی همه‌ی کارکنان جهت درونی‌سازی آموزه‌های دینی و تربیتی، به عنوان مثال دو هفته‌ی اول مهر بحث سلام، بحث‌های بعدی تشکر، احترام به پدر و مادر و ...
چه محورهایی را به عنوان پایه فعالیت‌های تربیتی و اسلامی مدرسه قرار داده‌اید؟
توحید محوری یک اصل مهم در پرورش و تربیت دینی است. باید توجه داشت که منشاء همه‌ی تربیت‌ها خداست. پس باید با توجه به ظرفیت افراد و مراحل رشد آنها، ارزش‌ها و فعالیت‌های اسلامی ارائه شود.
محور بعدی در فعالیت‌های تربیتی و اسلامی، برقراری ارتباطی سالم میان معلم و شاگرد و میان شاگرد و برنامه‌های تربیتی است و در این میان، باید به نیازهای دانش‌آموز توجه شود و اصل مبادله احساسات و عواطف برای مبادله‌ی افکار و عقاید مورد توجه قرار بگیرد.
برای تقویت فعالیت‌های پژوهشی دانش‌آموزان چه برنامه‌هایی را تاکنون به اجراء گذاشته‌اید؟
برگزاری نمایشگاه کتاب در دو مرحله و عرضه‌ی کتاب‌های جذاب و وزین.
دادن موضوعات پژوهشی توسط همکاران به دانش‌آموزان
برگزاری نمایشگاه علمی از نتایج پژوهش‌ها در جهت تشویق دانش‌آموزان.
تشویق دانش‌آموزان جهت شرکت در جشنواره‌های علمی مدرسه و اداره مانند جشنواره جابربن حیان.
آیا از امکانات سازمان‌ها و نهادها برای پیشبرد فعالیت‌های مدرسه استفاده می‌کنید؟ ضمن توضیح چه پیشنهاداتی در این خصوص دارید؟
موسسه فرهنگی تربیتی توحید از بدو تأسیس به صورت خودکفا بوده و از هیچ سازمان یا نهادی جهت پیشبرد فعالیت‌ها استفاده نکرده است.
برای جلوگیری از آسیب‌های تربیتی دانش‌آموزان چه برنامه‌هایی را تاکنون به اجراء گذاشته‌اید؟ چه راهکارهایی را در این خصوص پیشنهاد می‌کنید؟
شناسایی افراد آشنا به مسائل روز تربیتی و اجرای جلسات با حضور افراد موثر و حاذق، استفاده از خود دانش‌آموزان در بیان مسائل و آسیب‌های تربیتی و خواستن راهکار از آنان، اجرای راهکارهای پیشنهادی با نظارت معاونین.
آیا عملکرد همکاران مدرسه را مورد ارزیابی قرار می‌دهید؟ چگونه این طرح را اجراء می‌نمایید؟
عملکرد همکاران در قالب پوشه‌ی کار که اوایل سال تحصیلی در اختیار آنها قرار می‌گیرد، به طور غیرمستقیم مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. این پوشه شامل بخش‌های متفاوت از تجربیات آموزشی و تربیتی و مطالعات و دیگر موارد می‌باشد. هم چنین بررسی نظرات و بازخوردهای والدین و تحلیل آزمون‌های دوره‌ای و هماهنگ مجتمع از دیگر موارد ارزیابی کار همکاران می‌باشد.
ارزشیابی تحصیلی دانش‌آموزان را چگونه اجراء می‌کنید. اگر برنامه‌ی ویژه‌ای در این خصوص دارید لطفاً توضیح بفرمایید؟
مجتمع فرهنگی تربیتی توحید افتخار دارد که در اوایل تأسیس ارزشیابی دانش‌آموزان را به صورت توصیفی به اولیاء عرضه می‌کرده است، این ارزشیابی در طول سال تحصیلی به صورت جلسات ملاقات با اولیاء در میان ترم و پایان ترم و جلسات پایه‌ای برگزار می‌گردد.
آگاه کردن اولیاء و دانش‌آموزان نسبت به توانمندی‌های دانش‌آموزان و دادن راهکارهای عملی جهت بهبود وضعیت موجود از جمله فاکتورهای مورد نظر در ارائه‌ی کارنامه می‌باشد.
فعالیت‌های تربیتی مدرسه در قالب چه برنامه‌هایی به اجراء گذاشته می‌شود؟
رمز موفقیت مجتمع در اجرا و نتایج مسائل تربیتی، عدم جداسازی این فعالیت‌ها از امور روزمره است. در واقع با شروع کار روزانه همه‌ی کارکنان، مسائل و فعالیت‌های تربیتی را با توجه به اقتضاء زمان و مکان پیگیری می‌کنند. چرا که نمی‌توان فعالیت‌های تربیتی را محدود به زمان و مکان خاصی کرد.
استفاده از نقش الگویی معلم و محبوبیت و مقبولیت معلم در مقطع دبستان بهترین ظرفیت برای رسیدن به این مهم می‌باشد.
آیا در مدرسه فعالیت‌های مشاوره تحصیلی و تربیتی صورت می‌پذیرد؟ در خصوص اجرای آن توضیح بفرمایید.
مشاوره تحصیلی و تربیتی در قالب استفاده از مشاور، برگزاری جلسات مادران و به اشتراک گذاردن تجربیات موفق اولیاء و استفاده حداکثری از خود معلمان به عنوان منابع علمی و تجربی از جمله فعالیت‌های انجام شده می‌باشد.
در خصوص پر کردن اوقات فراغت دانش‌آموزان در طول سال تحصیلی چه برنامه‌هایی را به اجراء می‌گذارید؟
راهنمایی و تشویق دانش‌آموزان در جهت برنامه‌ریزی و اجرای آن توسط همکاران و کنترل این برنامه‌ریزی در جهت بهبود و استفاده‌ی بهینه از اوقات از جمله برنامه‌های اجرایی است. از آنجا که مدرسه جهت انس دانش‌آموزان با قرآن بسترسازی می‌کند، تشویق دانش‌آموزان به استفاده از اوقاتشان جهت این امر مورد توجه است.
آیا تاکنون در مدرسه کتاب چاپ کرده‌اید؟ لطفاً عناوین و اهداف آنرا بیان بفرمایید؟
موسسه تاکنون قریب به 45 عنوان کتاب تربیتی به چاپ رسانده که شامل کتاب‌های کودکان و بزرگسالان می‌باشد. برخی از عناوین کتب به شرح زیر می‌باشد؛
• معلم محبوب، شرایط مقبول، مدرسه مطلوب
• آنچه یک جوان باید بداند(پسران)
• آنچه یک جوان باید بداند(دختران)
• هنر معلمی
• آنچه والدین و مربیان باید بدانند
• آنچه معلمان و مربیان باید بدانند
• تربیت برتر
• طرح ارتباط اولیاء و مربیان در پرورش اخلاقی دانش‌آموزان
• خانواده و تحول در تربیت
• پایه‌های اساسی ساختار شخصیت انسان
• آنچه درباره‌ی کودکان و نوجوانان باید بدانیم (مشترک)
• اسس التربیه و التعلیم
• والدین و مربیان مسئول
• مبانی تعلیم و تربیت در قرآن و احادیث
• عوامل گرایش نوجوانان و جوانان به نماز
• روش‌های کاربردی در پرورش شخصیت جوانان
• روش‌های کاربردی در پرورش شخصیت دانش‌آموزان
• فریادگر قرن
• دیدگاه‌های آموزشی تربیتی توحید
• نقش تفکر در تحول اخلاق
• نقش ارزشیابی تحصیلی در رشد و پیشرفت درسی دانش‌آموزان و طرح کارنمای وصفی تحصیلی
• شاخصه‌های مهم در برنامه‌ریزی آموزشی – تربیتی در مدارس
و در حوزه‌ی کودکان:
• فیلم‌نامه‌ی سلام
• آشتی با فرشته‌ی راستی
• سلام
• فوتبال
• مسواک
• راز بزرگ
• تصمیمی زیبا
• زیارت
