مقالات
ضرورت غنی‌سازی اوقات فراغت دانش‌آموزان
سیدجواد اسدیان، عضو مؤسس مدارس و مجتمع آموزشی بعثت
خلاصه :
ستاد غنی‌سازی اوقات فراغت در مدرسه باید در طول سال برنامه‌ریزی داشته باشد و یک جریان مستمر و مداوم را پیگیری نماید. لطفاً قدری از سوابق علمی و تجربی و مدیریتی خودتان را بیان فرمایید.
دبیر آموزش و پرورش، در دهه‌ی60 تا70 قائم مقام معاونت پرورشی اداره‌ی کل آموزش و پرورش خراسان رضوی، کارشناس مسئول فرهنگی و هنری امورتربیتی اداره‌ی کل، و از نیمه70 تاکنون حدود 24 سال است که ضمن فعالیت‌های مختلف آموزشی، تربیتی و فرهنگی مختلف، عضو مؤسس مدارس و مجتمع آموزشی بعثت مشهد نیز می‌باشم.
لطفاً در خصوص ضرورت و اهمیت غنی‌سازی اوقات فراغت دانش‌آموزان دیدگاه‌های خود را بیان فرمایید.
تربیت امری است پیوسته و مستمر، بنابراین شکاف در برنامه‌های تربیتی باعث ناکارآمدی آن می‌شود. مدرسه‌ای که دارای طرح تربیتی می‌باشد، برای اجرای موفق آن باید خلأهای زمانی به نام تعطیلات -که در نظام آموزشی ما متأسفانه کم هم نیست- پر شود؛ لذا برنامه‌ریزی تنها برای پر کردن اوقات فراغت نیست بلکه غنی ساختن آن یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر می‌باشد. و شاهد این امر، تغییر رفتار کاملاً روشن و آشکار دانش‌آموزان بعد از بازگشت از تعطیلات است.
به نظر شما چالش‌های غنی‌سازی اوقات فراغت در مدارس چیست؟
واژه‌ی تعطیلی در ذهن اکثر دانش‌آموزان و اولیاء آنان متأسفانه مترادف است با بی‌برنامه‌گی، استراحت و تنبلی؛ در حالی که در فرهنگ دین عزیزمان چیزی به نام تعطیلی وجود ندارد، زیرا خداوند متعال به پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید:
*فاذا فرغت فانصب و الی ربک فارغب*
یعنی ای رسول ما، هنگامی که از کاری فارغ شدی خودت را به کار دیگری مشغول گردان و به سوی پروردگارت روی گردان.
و در جائی نبی‌مکرم اسلام می‌فرماید: من الفراغ تکون الصبوۀ «از بیکاری فساد سرچشمه می‌گیرد».
پس ما چیزی به نام فراغت و بیکاری نداریم، حتّی تفریح و استراحتمان باید برای تجدید قوا و کسب انرژی برای کار و تلاش بیشتر باشد.
بنابراین باید مفهوم تعطیلی در فرهنگ ما تغییر کند و باور عمومی بداند که تعطیلی به معنای بیکاری و بی‌برنامگی نیست، بلکه فرصتی است برای پرداختن به امور دیگری غیر از فعالیت‌های روزمرّه و همیشگی.
به نظر شما مدیران مدارس به چه نکاتی برای غنی‌سازی اوقات فراغت دانش‌آموزان می‌بایست توجه کنند؟
تفاوت عمده‌ای که برنامه‌های اوقات فراغت با سایر برنامه‌ها در مدارس دارد، انتخابی بودن آن است. بنابراین باید با فطرت و علاقه‌ی دانش‌آموز طراحّی شود و مطابق با نیازهای روحی و روانی و حتّی آموزشی او باشد، تا دانش‌آموز براساس میل و نیاز خود نسبت به انتخاب هر یک از فعالیت‌های اوقات فراغت -در عرصه‌های مختلف آموزشی، فرهنگی، هنری و ورزشی- اقدام نماید.
به نظر شما با چه روش‌هایی می‌توان برنامه‌های غنی‌سازی اوقات فراغت را جذاب نمود؟
بهره‌گیری از برنامه‌های اردوئی،
مسابقات ورزشی،
بکارگیری از معلمین و مربیان محبوب دانش‌آموزان،
تغییر در فضاهای فیزیکی کلاس درس،
تنوع بخشیدن به رشته‌های پیشنهادی مدرسه برای انتخاب دانش‌آموز،
انجام تبلیغات لازم به منظور اطلاع‌رسانی برنامه‌های اوقات فراغت به دانش‌آموزان و اولیاء آنان و ...
بعضاً عواملی هستند که می‌توانند در جذاّب نمودن برنامه‌ها مؤثر باشند.
شما برای فعالیت‌های تابستانی دانش‌آموزان چه برنامه‌هایی به اجرا می‌گذارید و فعالیت‌ها از چه زمانی شروع و چه زمانی پایان خواهد یافت؟
فعالیت‌های تابستانی مدارس بعثت مشهد در دو بخش عمده‌ی آموزشی و غیرآموزشی طراّحی شده است و به تناسب مقطع تحصیلی دانش‌آموزان از 4 تیر تا 15 شهریورماه به اجرا درمی آید.
مشارکت معلمان و مربیان برای غنی‌سازی اوقات فراغت دانش‌آموزان به چه میزانی است؟
برنامه‌ای در اجرا موفق خواهد بود که مجریان توانمندی داشته باشد. قطعاً مربیان و معلمینی که نسبت به دانش‌آموزان شناخت و آگاهی بیشتری را دارند، بهترین افراد هستند تا در فعالیت‌های تابستانی ایفای نقش نمایند. لذا برنامه‌های تابستانی می‌بایست با مشارکت معلمین و مربیان مدرسه انجام شود.
آیا از مشارکت دانش‌آموزان برای غنی‌سازی اوقات فراغت استفاده می‌کنید؟ چه نقش‌ها و مسئولیت‌هایی را به آنها واگذار می‌کنید؟
تشکیل تیم‌های ورزشی، گروههای علمی و عملی در رشته‌های مختلف (رباتیک، نانو تکنولوژی، رایانه، المپیاد علمی، هنرهای نمایشی، دست سازه‌ها، ادبی و ...) با حضور دانش‌آموزان علاقه‌مند تشکیل می‌شود که با ایجاد روحیه بیشترین بهره‌گیری و غنا بخشیدن به اوقات فراغت آنان صورت می‌پذیرد.
برای استقبال دانش‌آموزان از برنامه‌های غنی‌سازی اوقات فراغت چه تمهیداتی را به اجرا می‌گذارید؟
تشکیل ستاد غنی‌سازی اوقات فراغت، تهیه بروشور و دفترچه برنامه‌های تابستانی، انجام تبلیغات و اطلاع‌رسانی برنامه‌ها از طریق اعلام در جلسات حضوری به دانش‌آموزان و اولیاء آنان و نیز بنرهای جذابّ طراحی شده، از روش های جذب دانش‌آموزان می‌تواند باشد.
میزان استقبال خانواده‌ها چگونه است؟
بنا به دلایل مختلف خانواده به دنبال برنامه‌ای مناسب برای فرزندش در تابستان می‌باشد و چنانچه احساس کند برنامه‌های مدرسه می‌تواند نیازهای فرزندشان را مرتفع نماید، قطعاً انتخاب نموده و هزینه می‌کند.
خوشبختانه همه ساله با استقبال فراوان خانواده‌ها مواجه می‌باشیم.
شما برای غنی‌سازی اوقات فراغت دانش‌آموزان فقط برای تابستان برنامه‌ریزی می‌کنید و یا در طول سال تحصیلی هم فعالیت می‌نمایید؟ لطفاً در این خصوص توضیح بفرمایید.
اوقات فرغت دانش‌آموزان منحصر به تابستان نمی‌باشد، بلکه تعطیلات سال تحصیلی نیز باید مورد نظر قرار گیرد.
ساعات بیکاری در روز، تعطیلی پنجشنبه‌ها و روزهای تعطیلی در طی سال، تعطیلات نوروزی و ... ساعات و ایام متنابهی را به خود اختصاص می‌دهد، بنابراین ستاد غنی‌سازی اوقات فراغت در مدرسه باید برنامه‌ریزی داشته باشد و یک جریان مستمر و مداوم را پیگیری نماید، البته در فصل تابستان فعالیت این ستاد به مراتب بیشتر خواهد شد.
در سال‌هایی که در این خصوص برنامه اجرا کرده‌اید از کدام برنامه‌ها دانش‌آموزان بیشتر استقبال کرده‌اند دلایل آن چه بوده است؟
پروژه‌های مهندسی، کلاس‌های نسیم وحی قرآنی و کلاس های ورزشی برنامه‌هایی هستند که بیشتر مورد توجه فراگیران قرار می‌گیرد.
در خصوص اجرای برنامه‌های غنی‌سازی اوقات فراغت، محتوا تولید کرده‌اید؟ یکی از سیاست‌های کانون مدارس اسلامی فراهم‌سازی زمینه تبادل تجربیات مدارس اسلامی است، آیا شما آمادگی دارید تجربیات برجسته‌ی خود را در این خصوص جهت بهره‌برداری در اختیار سایر مدارس قرار دهید؟
محتوای تولیدی براساس نیازهای فراگیران، با استفاده از نظرسنجی انجام می‌پذیرد. لذا برنامه‌هایی همچون مثبت بی‌نهایت، پله‌پله تا خدا، همایش‌های همسنگر، دنیای پژوهش و ... اجرا می‌گردد که آمادگی همکاری با مدارس اسلامی را در 25 طرح تولیدی خود داریم.
